78 vjet më parë: Krijohet në Karbunarë të Lushnjes Brigada e 10-të Sulmuese partizane
Ilmi S.Qazimi
Më 29 tetor 1944,në lagjen Sulaj të Karbunarës të Lushnjës , me urdhër të Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Antifashiste Nacionalçlirimtare të Shqipërisë, firmosur nga Enver Hoxha, u formua Brigada 10 Sulmuese Partizane.
Përshëndeti këtë themelim brigade sekretari i partisë së Qarkut të Beratit Kahreman Ylli. Brigada u formua me rreth 1225 partizanë të batalioneve: “Riza Cerova”, “Tefik Lapani”, “Ajet Xhindole” si dhe batalioni i katërt, “Myzeqeja” me të rinj dhe të reja nga rrethi i Lushnjës.
Njazi Çepani
Batalioni i parë- 270 vetë; batalioni i dytë- 200 vetë;batalioni i tretë-290 partizanë;batalioni i katërt-250 vetë;kompania e shtabit-50 vetë;shtabi i brigadës me efektiv rreh 45 vetë.
Komanda e Brigadës: Koço Papaj komandant, i cili pas dhjetë ditëve u caktua me një detyrë tjetër të rëndësishme duke u zëvendësuar nga Njazi Çepani; komisari Mane Nishova; zëvendëskomandant Qamil Hamzaj;zëvendëskomisar Misto Bllaci dhe intendent: Nexhat Skënderi.
Nazif Sheme Osmani, 96 vjeç
Përbërja gjeografike e brigadës:Partizanë nga Skrapari – 482 vetë;(vetëm nga Komuna e Çepanit ishin 49 partizanë); nga Berati- 370 vetë; nga Fieri- 81 vetë; nga Lushnja-76;nga Tiranë-40;nga Shijaku-30; nga Elbasani-16 etj.Në këtë efketiv ishin 15 vajza partizane; ishin gjithashtu edhe 10 partizanë italianë.
Mosha mesatare e partizanëve të Br10S:Me përjashtim të pesë kuadrove: Tafil Tërpani(51 vjeç) , Myrteza Sevrani, Safet Iljazi, Xhevahir Spathara e Nikolla Gjeçi që ishin dyzet vjeç, gjithë efektivi i brigatës, ishte në moshë të re;Mosha më e vogël: 14 vjeç;(gjithsej 10 vetë); ishin 20 vetë të moshës 17 vjeç; mosha më e madhe dominuese 29 vjeç;
Armatimi i brigadës: Ditën e përurimit të brigatës ishin siguruar: 950 pushkë; (571 italiane, 210 gjermane, 50 greke, 25 turke, 20 belge); 55 automatikë (25 italianë, 20 gjermanë,1 0 anglezë); 40 mitrolozë të rëndë e të lehtë; 4 mortaja;(Armët e rënda i përdornin partizanë italianë sepse ishin të stërvitur në atë specialitet); 20 mushka ngarkese.
Qemal Bego, 94 vjeç
Shkurt nga kalendari i luftimeve të brigadës
Më 30 tetor, brigada mori urdhrin luftarak nga Shtabi i Përgjithshëm që në nisej për të marrë pjesë në luftimet për çlirimin e Tiranës.
Efektivi i brigadës së porsakrijuar me disiplinë të hekurt dhe me motive të fuqishme sulmuese, gjatë një marshimi të gjatë në këmbë nga Karbunara deri në periferi të Tiranës, më 8 nëntor goditën në Fatishë të Peqinit një autokolonë gjermane me rreth 70 makina, 10 tanke dhe disa autoblinda që lëvizte nga Durrësi për në Elbasan duke i shkaktuar asaj humbje te ndjeshme.
Me urdhër të Shtabit të Korparmatës së përë Sulmues të Ushtrisë, brigada u përqëndrua në Kashar për të mbajtur nën goditje të pandërprerë rrugën Tiarnë-Kashar dhe Tiranë -Vorë.Më 11 nëntor sulmoi në befasi forcat gjermane që kishin zënë vijën Yzberish-Yrshek-Kashar-Gjokaj-Vorë dhe më 12 nëntor e kapi këtë vijë, përveç garnizonit gjerman tepër të fortifikuar të Vorës.
Po atë ditë,tre batalione të brigadës u vendosën në pritë në rrugën Tiranë -Vorë ndërsa batalioni i dytë i brigadës u vendos në zonën e Shijakut.Për shtatë ditë e netë u zhvilluan luftime në këtë rajon e në këto vija duke i sjellë humbje të rënda në njerëz e teknikë armikut pushtues.Më datën 13 nëntor pati zhvillime të ashpra deri edhe në luftim me granata dore midis forcave partiznë nga njëra anë dhe atyre gjermano-balliste nga ana tjetër.
Më 16 nëntor brigada çliroi Shijakun dhe Durrësin.Në këto luftime nga pala gjermane pati 14 të vrarë dhe shumë armë, teknikë e municione të kapur. Nga brigada u vranë dhe mbetën dëshmorë të atdheut 12 partizanë, midis tyre Alush Grepcka, Agush Guraziu, Jorgji Greku, Qani Malimati, Avni Prishta, Hasan Veseshta, Meleq Gjoni, Shyqyri Faslliu,Ali Sollaku ,Nazmi Diko.
Më 18 nëntor brigada u rreshtua në përbërje të Divizionit të Parë Sulmues, në Gjirokastër, në roje të kufijve shtetërorë, nga Kakavija deri në Leskovik.
Brigada e kreu detyrën e saj ndaj atdheut e popullit me heroizëm. Po disa pinjollë të ringjallur ballistë dhe ndonjë pseudohistorian e politikan i pafytyrë, mundohen të shpifin e të hedhin baltë mbi këto fitore. Historia është bërë e nuk zhbëhet më. Çlirimi i Shqipërisë erdhi nga lufta që bënë brigadat heroike partizane dhe tërë populli ynë liridashës.
Qemal H. Bego, ish- partizan i gjallë i Br10S
Nazif Sh.Osmani, ish- partizan i gjallë i Br10S
Himni i Brigadës së 10 Sulmuese
Kur zjen lufta çlirimtare
Me armikun gjakatar
Ku martirët japin jetën
Me guxim legjendar.
Atje zemrat tona ndizen
Atje shkrepin si rrufeja
Dhe sulmojnë me tërbim
Ndër rrebeshe, ndër beteja.
Dridhu, dridhu tirani
Brigatë e dhjetë sulmon
Thyen zgjedhë e robëri
Dhe zinxhirët i dërmon.
Mbi mjerimet, mbi shkretimet
E një populli të uritur
Po ngre lart brigatë e dhjetë
Një flamur me yll të ndritur.
Një flamur që i jep dritë
Anë e mbanë Shqipërisë
Që për jetë do të valojë
Për shpëtim të njerëzisë.
Dridhu, dridhu tirani
Brigatë e dhjetë sulmon
Thyen zgjedhë e robëri
Dhe zinxhirët i dërmon.
Teksti: Andrea Varfi
Muzika: Nexhat Skënderi