Tomorrica e Bardhë, këngë dhe mall’ i Skraparit

 

Luan Mema

 

Në zemër të Shqipërisë së thellë, nën hijen e madhështisë së malit të Tomorrit, shtrihet Tomorrica e Bardhë, një krahinë e bekuar me bukuri natyrore, tradita të lashta dhe shpirt mikpritës.

 

 

Quhet “e Bardhë” jo vetëm për borën që e vesh me mantelin e saj të kristaltë gjatë dimrit, por edhe për pastërtinë e shpirtit të njerëzve që e banojnë, për dritën e zakoneve dhe për bardhësinë e mikpritjes së tyre.

 

 

 

Traditat dhe jeta shpirtërore

 

Tomorrica ka qenë gjithnjë një vatër e ngrohtë e traditave shqiptare. Në çdo shtëpi të saj, edhe pse thjeshtësia mbizotëron, ndien aromën e zakoneve të trashëguara brez pas brezi. Familjet tomorricare ruajnë me fanatizëm ritet e festave, si ato të pranverës, kur natyra gjallërohet dhe kënga buçet në lëndina, apo të vjeshtës, kur vjelja e rrushit kthehet në një festë të vërtetë popullore.

 

 

Njerëzit e kësaj krahine, me zemër të madhe dhe shpirt fisnik, kanë ditur ta mbajnë të gjallë lidhjen me tokën, malin dhe besën shqiptare.

 

 

 

Mikpritja dhe sofrat e begata

 

Në Tomorricë, dera e çdo shtëpie është e hapur për mikun. Nuk ka rëndësi nëse je i njohur apo i panjohur: sapo hyn në oborrin e një shtëpie, je pjesë e familjes. Sofra e shtruar me bukë misri, djathë të bardhë, gjellëra të thjeshta por të shijshme dhe mbi të gjitha, me raki të pastër rrushi, është simboli i dashamirësisë së kësaj krahine.

 

Kjo raki e famshme e Skraparit, që pihet me dolli dhe këngë, është bërë një legjendë më vete, duke u kthyer në një ambasadore të Tomorricës kudo ku shkon.

 

 

Kënga dhe gëzimi i jetës

 

Askund tjetër kënga polifonike e Skraparit nuk tingëllon aq fuqishëm sa në luginat e Tomorricës. Zërat e burrave, të fortë e të thellë, bashkohen me melodinë e grave dhe të rinjve, duke krijuar një harmoni që të ngre shpirtin përpjetë. Kënga këtu nuk është vetëm argëtim, por një mënyrë për të shprehur dashurinë për jetën, mallin për të afërmit, dhimbjen për humbjet dhe krenarinë për vendlindjen.

 

 

Turizmi – bukuritë e fshehura

 

Edhe pse infrastruktura rrugore mbetet e dobët dhe shpesh pengon zhvillimin e plotë të turizmit, Tomorrica e Bardhë ofron një pasuri të jashtëzakonshme natyrore dhe kulturore. Lugina e saj e gjatë, e mbuluar me pyje, livadhe dhe përrenj të kristaltë, është një parajsë për ata që duan të gjejnë qetësi larg zhurmës së qytetit.

 

 

Mali i Tomorrit, me majat e mbuluara me borë dhe me shpellat e mistershme, tërheq alpinistë, studiues dhe pelegrinë. Në çdo fshat, mund të ndjesh frymën e lashtësisë, të shohësh shtëpi gurësh dhe të shijosh jetën e pastër rurale.

 

 

Megjithatë, kjo perlë e Skraparit mban plagën e saj. Rrugët e vështira, mungesa e infrastrukturës dhe izolimi shpesh e bëjnë Tomorricën të duket larg botës moderne. Por banorët e saj nuk dorëzohen. Me zemra të bardha si bora dhe me shpirt të fortë si shkëmbi, ata e mbajnë gjallë shpresën. Sepse e dinë se drita e së nesërmes do të vijë si agimi pas një nate të gjatë.

 

 

Sfida dhe shpresa

 

Pavarësisht pasurive të saj, Tomorrica ende përballet me sfidën e infrastrukturës së dobët. Rrugët e vështira shpesh e izolojnë nga pjesa tjetër e vendit, duke e penguar zhvillimin e turizmit dhe ekonomisë. Por, ndonëse pengesat janë të mëdha, shpresa nuk mungon.

 

 

Banorët e kësaj krahine, me durim dhe dashuri për vendin e tyre, vazhdojnë të ruajnë thesarin e trashëgimisë, duke besuar se një ditë rrugët do hapen, vizitorët do të shtohen, dhe Tomorrica e Bardhë do të shkëlqejë ashtu siç e meriton.

 

 

Tomorrica e Bardhë nuk është vetëm një vend gjeografik, por një copëz shpirti shqiptar. Ajo është një poezi e gjallë ku natyra, kënga dhe njerëzit ndërthuren në një simfoni të përjetshme, duke dëshmuar se bukuria e vërtetë gjendet aty ku zemra është e pastër dhe mikpritja e pafund.

 

 

Ajo është një thesar shpirtëror që meriton të njihet, të vizitohet dhe të ruhet me dashuri.

 

 

Tomorrica e Bardhë

 

 

(Poemë epike)

 

 

Në gjirin e Skraparit, ku mali prek qiellin,

 

Rri Tomorrica, mbretëreshë me dritë e hijeshi,

 

Si nuse e bardhë që s’e zbehin stinët,

 

Këngët ia sjell era, rakinë miqësia.

 

Burime të kristalta prej shpatit të Tomorrit,

 

Shkasin si fjalë të vjetra, bekim për çdo shteg,

 

Aty ku mikun kurrë nuk e lë vetëm,

 

Dhe sofrën e ndan me zemër të hapur përherë.

 

Në çdo vatër ndizet një zjarr mikpritjeje,

 

Që shekuj s’e shuan furtunë a harresë,

 

Këngët polifonike buçasin me mall,

 

Si kushtrim për dashuri, për nder e për besë.

 

Rakia si kristal rrjedh në gota,

 

Jo veç për gëzim, po dhe si uratë,

 

Në shëndet të mikut që vjen nga larg,

 

Në shëndet të vatanit që s’ka të harruar.

 

Ah, Tomorrica! Je si përrallë e gjallë,

 

Me shpate të larta, me gurë e me lule,

 

Rrugët të jenë të thyer, të vështira për këmbë,

 

Por zemrat e njerëzve i bëjnë shtigjet udhë.

 

Turisti që shkel nëpër lëndina të tua,

 

Merr frymë me shpirt e s’do të kthehet më shpejt,

 

Se bukuria jote s’ka nevojë për fjalë,

 

Vetëm me sy dhe me zemër kuptohet përjetë.

 

Në netët e verës, me hënë mbi Tomorr,

 

Këngëtarët e fshatit i japin shpirt natës,

 

Këndojnë për dashuri, për mërgim e për mall,

 

Dhe mali kumbon si lahutë e fatit.

 

Edhe pse rrugët shpesh janë plagë,

 

E duan të ikin vitet, të harrohet kjo trevë,

 

Tomorrica e Bardhë sërish ngre krye,

 

Se drita e saj në shpirt nuk tretet kurrë.

 

Në çdo gur, në çdo shteg, në çdo kroi,

 

Rron historia e një populli fisnik,

 

Tomorrica e Bardhë, si një kurorë mbi mal,

 

Mbetet perlë e Skraparit, zemër e Shqipërisë.

 

Me dashuri dhe respekt për këtë perlë të Skraparit

 

 

Shënim:

 

Luan Mema, oficer Policie, krijues, poet, publicist, një ndër intelektualët më në zë të (Tomorricës së) Gramshit.

 

 

Shkrimi i sotëm në “Orakujt e Tomorrit” është marrë nga blog-u i tij dhe është vazhdim i shkrimit “Ti nuk je e zezë, Tomorrica ime!”, botuar tri ditë më parë. (#Orakujt…##)