Dervish Iliazi, një ndër figurat poliedrike, historike, religjioze nga më të rëndësishmet dhe nga më interesantet e Skraparit dhe zonave rreth Tomorrit
Gjergji Qafoku
Dervish Iliazi, Iliaz Qafoku lindi në Vërzhezhë më 19 shtator 1875, i biri i Sulejmanit dhe Kiles nga Xhaferrët e Mollasit, kishte edhe 3 vëllezër, Ismailin, Ganiun dhe Habibin dhe dy motra.
Te unë për herë të parë u shfaq në moshën e fëmijërisë, kur luanim para shtëpisë së tij, kur mbushnim uji te pusi që ai kishte ndërtuar, kur futeshim brënda te shtëpitë e luanim në odat e mëdha “symbyllurazi”.
Betimet e fshehura të nënes sime “Për Dervish Iliazin”, ngjanin si një muzikë simfonike, me një seriozitet e solemnitet të admirueshëm. Për të ruajtur fshehtësinë kafshonte buzën e poshtme me dhëmbët e saj dhe si e zënë në faji “strukej” në një qoshe, çaset që ngelën fort te unë dhe nuk më janë hequr nga kujtesa edhe sot.
Me kalimin e viteve ndjenja dhe dëshira për të ditur sa më shumë për këtë burrë më shoqëruan ngado.
Përkushtimi atdhetar, forca e madhe shpirtërore, njeriu ideal dhe human, besimtari i devotshëm janë tiparet e tij.
Dervish Iliazi patriot:
Merr pjesë në klubin ” Bashkimi” 1908 të Manstirit.
Klubin ” Bashkimi” Berat, qysh në v 1898, si degë e klubit të Stambollit që drejtoj nga Babë Dudë Karbunara e Dervish Iliazi.
Bashkëpunon me patriotët: Tajar e Tefik Vëndresha, Mehdi Gllava, Baba Kamber Velabishti, Isuf Bushi, Kadri Gjata e Nuçi Naçi.
Krijoj klubin ” Bashkimi” në Vërzhezhë.
Bashkëpunoji me grupin ” Pellazgët” që drejtohej nga Abdulla Koprëncka.
Mori pjesë në çetë e Sakoll Radëshit.
Zgjidhet ndihmës i nënprefektit.
Merr pjesë në takimin me gjeneralin De vrej dhe kolonelin Tomson( halandez), si përfaqësues i parisë së Skraparit dhe klerit bektashi, shërbeu edhe si përkthyes.
Dervish Iliazi për shkollimin dhe arsimin:
Mbasi përfundoji ibdidaie( shkollë fillore), në Stamboll rregjistrohet në Medtesen e Stambollit që drejtohej nga Hoxha Tahsimi e më pas në Egjipt
Kreu dhe udhëtimin në Mekë që kur ishte nxënës.
Në Egjipt përfundoji studimet për teologji
Ndihmoji në të holla dhe me Abetare në hapjen e shkollës së Vërzhezhës.
Ishte një nga pikat e tij në kongresin bektashi të Prishtës, 1921, për hapjen e ” Mësonjtores Bektashiane”, Sukë Përmet.
Shtëpitë në Vërzhezhë i ndërtoj për nder të Baba Shabanit, që e kishte shkruar Dervish, dhe ku në to shkruhet: ” Zoti i bekoftë këto shtëpi bukëdhënëse”
Shtëpitë janë dykatëshe me 12 dritare me 2 palë shkallë të brëndshme me 12 shkallë.
Si një nga bamirësit më të mëdhenj të kohës ka ndërtuar:
Puse:
Pusi Qafok e Mëni Sheshezit, Vërzhezhë
Dy puse në Grykë të Dëvrisë
Pus në lagjen Mançe, Vlushë
Pus Pirogosh
Pusë Suropull, Përmet
Pus në Vrëpckë e Dushar, Korçë
Pus në Podë, Kolonjë
Çezma e burime:
Çezëm në Rripas, Krorëz, Çelanj në Vërzhezhë
Çezëm Konizbaltë, Berat
Çezëma e Thatë, Uznovë,
Çezma e Mbujthit, Poliçan
Dy çezma në fshatin Novaj
Çezëm në Nishovë, Koritë, Gostënckë, Lamçet e Mollasit, Shkurtëz Kulmak, Çezëm te Qershia Kulmak
Çezëm te Përroi i Peshkut afër Konakut
Çezëm Lavdar, Korçë
Çezëm Guri Prerë, Tomorricë
Çezëm Opar e Dushar, Korçë
Ndërtimi i urave:
Ura e Vlushës
Ura e Lapanit (riparim)
Ura e Sharovës 1910 (riparim)
Urë në Tepelenë mbi lumin Vjosë
Ura e Bogovës
Riparim urash në Përmet, Tepelenë e Kolonjë
Urë mbi lumin Shushicë, në Penkovë e Lubonjë, Vlorë
Rrugë karvanesh
Poliçan – Bargullas, Vërzhezhë- Çorovodë, Vërzhezhë – Kulmak, Gaxholen e Zaloshnjes
Çdo vitë do ndërtonte kamina gelqereje e do i shpërndante falas
Ka ndihmuar financiarisht shumë klube atdhetarësh dhe gazeta
***
Dervish Iliazi është dekoruar nga të tre regjimet: Mbretëria, Socializmi dhe ky i sotmi.
Po sot?
Ky vit do të ishte shpallur nga të dy shoqatat si “Viti i Dervish Iliazit”
Po e harruan, e shfrytëzojnë kur ju duhet e bëjnë e promovojnë lloji- lloji pa asnjë vlerë
Bashkia dhe Kryegjyshata duhet të kishin planifikuar programe të veçanta përkujtimi.
Dervish Iliazi është një figurë poliedrike, historike nga më të rëndësishmet dhe nga më interesante në Skrapar dhe zonat rreth Tomorrit që kërkon vëmendje dhe nderime të veçanta , sepse e tillë është edhe vepra e tij.
Jo më kot poeti ynë i madh, Xhevahir Spahiu thotë: “Dervish Iliazi është imi, është juaji është i të gjithëve”!…