ANALIZA/Pse themi shpesh: “ishim më mirë në atë kohë”!?…
Tomorr Shasho
Shpesh, sidomos tani që janë rritur çmimet, përmendet koha e kaluar, që ishim më mirë atëhere se sa tani për ekonominë, pastërinë dhe vlerat e ushqimeve, por më tepër për gjërat e tjera që tani kanë lulëzuar, kriminaliteti, korrupsioni, vjedhja, prostitucioni e shumë fenomene të tjera negative, kanë filluar të diskutohen tema se, kur ishim më mirë; para, apo pas viteve 1990?
Sigurisht, mendimet janë të ndryshme. Por, dihet, se asgjë nuk është absolute. Çdo kohë ka vlerësimin e saj. Ne në Shqipëri shpesh herë diskutojmë për tri kohë. Kohën e mbretërisë, kohën e komunizmit, meqënëse kjo nuk u arrit kurrë, jo vetëm tek ne, por mbarë shteteve të lindjes ku u vendos ai regjim edhe në vet Bashkimin Sovjetik, si dhe kohën e tanishme të demokracisë.
Nga shkrimet, filmimet dhe tregimet e prindërve tanë, koha me e zymtë ka qënë koha e mbretërisë. Ishte kohë mesjetare. Madje edhe ata që kanë lindur në vitet 1940-1945, e mbajnë mend shumë mirë se si jetonte populli ynë edhe disa vite pas çlirimit si trashgimni e kohës së mbretërisë.
Së pari, dhe kjo është e padiskutueshme se, populli ynë ishte 95 % analfabet. Arsimi ishte pothuaj në nivel zero. Arsimoheshin jashtë fëmijët e të pasurve. Rrallë gjendej ndonjë bijë fshatari të shkollohej. Për kulturë jetese nuk bëhej fjalë, duke kaluar nga Jugu në veri. Mund të kemi pak ndryshime në qytete. Nuk e di të ketë patur ndonjë teatër. Ka patur kinema në Tiranë e Korçë. Sëmundjet si malarja, turbekulozi shuanin jetë njerëzish në mosha të ndryshme. Për transport automobilistik nuk bëhej fjalë. Deri vonë, vitet 1945-1955 mjeti për të shkuar nga fshati në qytet ishin kafshët dhe në zonat fushore karrocat me kuaj. Të hipje në autobuset e rrallë ishte luks e kujtohej për shumë kohë si mburrje.
A mund të mohohet se në Myzeqe shtëpitë ishin të mbuluara me kashtë, pa tavane, pa shtresë dërrase, por direkt në tokë. A mund të mohohet se shtresa kryesore ishte rrogozi dhe një velencë? A mund të mohohet se nuk bëhej fjalë për orendi shtëpiake ,si dollapë rrobash,krevate e tavolina, karrike, dollap ushqimesh, pjata ? A mund të mohohej se nuk njihej këpuca ,por opingat prej lçkurë lope? Jetonin si në përralla vetëm bejlerët.
Po edhe fshatarësia e malësisë ishte po në të njejtën gjendje. Më mirë se Migjeni nuk flasim dot. Por nuk mohohet se edhe Zogu punoi dhe bëri një shtet të mirëfilltë, për të cilin flitet se ishte merita e vetme.
Koha e “komunizmit” filloi me entuziazëm. Në radhë të parë filloi arsimimi i popullsisë. U hapën shkolla fillore, 7-vjecare, të mësme e deri në institutet e universiteti. Nuk mohohet se lulëzoi zhvillimi i kulturës: kinematë, teatrot, opera, estradat, cirku, bibliotekat e deri në vatrat e shtepitë e kulturës në fshatra. Thënia: ‘Sa më shumë bukë, sa më shumë kulturë” ishte në qëndër të vemëndjes.
Ndryshoi mënyra e jetesës brenda shtëpive. Dalngadalë u zhdukën shtëpitë me kashtë, u zhduk kandili, hynë orjenditë shtëpiake. Dualën kuadro nga radhët e popullit të thjeshtë. U zhvillua sporti në të gjitha llojet e tij, u zhvillua si industria e bujqësia, pa harruar shëndetësinë. Në bujqësi u bënë investime kolosale. Një ekonomist, i cili kishte punuar në Komisionin e Planit të Shteti për disa vite pohonte se investimet në bujqësi në përiudhën komuniste ishin të pa imagjenueshme dhe nuk janë për tu arritur më kurrë. Respekti midis njerëzve ishte në lartësinë e duhur. Në malësi u harrua hakmarrja… Emancipimi i gruas nuk mund të mohohet, ashtusi nuk mohohet dot elektrifikimi i gjithë vendit.
Por s’mund të lëmë pa përmëndur dhe gabimet trashanike ,sic ishte lufta e klasave,e cila u shtri deri tek stërgjyshi. U dënuan shpirtërisht dhe fizikisht fëmijët e klasës së përmbysur ,të cilët ishin fare të pafajshëm për sa kishin bërë baballarët e njerëzit e tyre. Kohët e fundit, sidomos pas viteve 1970, kjo luftë u bë epiqëndra e të gjithë propagandës. Filluan të gërrmojnë për njëri-tjetrin edhe për stërgjyshrit. Gërrmuesi vetëm lavdëronte veten e tij për të zën vend nëpër komitete. Shpifjet e trillimet vetëm zmadhoheshin. Mediokrit po drejtonin kudo.Tufzimi qe vdekja e ngadaltë e fshatarsisë .Ishte një direktivë më e keqe se lufta e klasave.
S’ mohojmë dot se fjala korrupsion nuk njihej. Madje janë larguar nga partia edhe pse shitsi dilte dificit, apo ishe ngatërruar me një 500 lekeshe. Janë dënuar me burgim. Bëhej problem po të këpusje një veshuk rrush…
Nuk njihej papunësia. Po t’mos shkoje në punë quheshe parazit i shoqërisë. Ushtria ishte e detyrueshme dhe e konsoliduar. Shëndetësia falas. Doktori nuk të shikonte nga duart, por punonte që të kishte një opinion të mirë. Pushteti vëndor shkoi sa më afër popullit. Fshati me të vertet kishtë vshtirësi në punë, por nuk i mungonte as shkolla, as dyqanet, as ambulancat ku punonin doktorë e infermierç, sidomos këta të fundit ishin në ç’do fshat. Kishte bursa shteti, 1/2 bursë si dhe të rralla bursë me pagesë të plotë.
Por nuk duhet të mohojmë se edhe hatërlleqet egzistonin edhe pse në forma të stërholluara. Kohët e fundit, në vitet 1980, doli dhe teoria se në socializëm nuk ka barazi. Kishin filluar privilegjet ndaj kuadrove deri edhe tek drut e zjarrit, ndaj dhe ndryshimet demokratike u pritën me entuziazëm nga pjesa më e madhe popullit.
Duhet ta pranojmë pa as më të voglin dyshim,se lëvizja e studentëve ishte tërmeti mbi 10 ballë që tronditi shoqërinë shqiptare. Edhe pse në vëndet e lindjes ndryshimet po ndodhnin, ne, në fakt, ende besonim në thënien se, zjarri nuk bie në shtëpinë tonë edhe pse tufani ishte i pandalshëm. Marrja e pushtetit nga Partia Demokratike dhe aleatët e saj, ngjalli shumë shpresa.
Populli filloi të shikoi botën. Fëmijët tanë ikën jashtë. Edhe pse kryenin punët nga më të vështirat, filluan të ngrenë mirëqënien. Rezultatet e para ishin ndërtimi i shtëpive, ndërtimi i pallateve, i cili po zgjidhte një nga plagët më të mëdha nga koha e komunizmit, strehimi. Jetesa e qytetarëve po ndryshonte me orendi më moderne. Po shkonim drejt qytetërmit të vendeve perndimore. Kjo ishte një fitore e cila nuk mohohet…
Po pse sot, sipas një studimi , 44% e popullit pëlqejnë kohën e komunizmit ? Pse zhgënjimi ndaj demokracisë filloi qysh në hapat e para?
Së pari sepse togfjalëshi “Lufta e klasave ” nuk u zhduk ,ashtusi u premtua,por edhe sot pas 30 vjetësh “demokraci” është thelluar. Edhe sot dëgjon c’do ditë : i biri i komunistit, ka punuar në organet e atij regjimi , ashtu si u thonin dikur bijëve të ballistëve. Filloi të mohohet një nga periudhat më të lavdishmet e popullit tonë, LANÇ. Filluan të prishen simbolet e kësaj lufte, si lapidarët, e deri tek shkatërrimi i vorrezave të dëshmorëve duke ua nxier eshtrat nga varri. Para pak ditësh në një emision televiziv një trashgimtar i ish-familjes së përsekutuar foli me mllefin më të madh për krimet e Komunizmit dhe të Enver Hoxhës,por kur iu drejtua pyetja, që të fliste edhe për krimet e dajos apo xhaxhait gjat LANÇ si drejtues i një çete Balli, u struk e nuk foli .
Filluan të shkatërrohen veprat industriale, të cilat sollën rritjen e papunsisë. U asfiksuan po thuaj 100 % mekanzimi i bujqësisë, dëmtimi i veprave ujitëse. Fshati u kthye në kohën e mesjetës ku punohej me parmëndë. Teoria se bota jeton më shumë se 70% në qytete beri që fshati të braktiset. U eleminuan shkollat e ambulancat, ikën mjekët e infermierët, dhe u arrit që edhe një gjilpërë ta bëjë një veteriner i mbetur aty nga mos pasja mundësi e largimt. Edhe sot fshati është më i mjerueshëm, ndaj shpesh herë dëgjon se ishim më mirë në kohën e komunizmit.
U fut fryma liberale, duke mbrojtur teorinë se kam të drejtën time, dhe ra autoriteti i kuadrit pedagogjik në shkolla. Në këtë drejtim shërbeu dhe qendrimi i vet mësuesve. Arritën sa mësuesi të shkoi i dehur në klasë. Nxënësit largohen nga shkolla duke lënë orën e mësimit në mënyrë masive. U shkatërruan shkollat e sidomos baza materjale. Në shkollat e fshatrave vrehet një mjerim i bazës materjale mësimore. Ka mundësi që fjalën laborator ta dinë teorikisht,por konkretisht nuk e kanë prekur. Ka nje nivel të ulët përvetsimi të njohurive. Skandal, kur një student , sipas thënies së tij, i gjuhë -letersisë nuk dinte se ç’ishte De Rada. Shumë fëmijë në shkolla nuk dinë se cila është dita e pavarsisë dhe e çlirimit!…
Fenomenet e vjedhjeve, vrasjeve, prostitucionit, rrëbimi i femrave dhe fëmijëve për qellime fitimi, tronditi shoqërinë tonë, e cila edhe në kohën e mbretërisë dhe atë të komunizmit nuk i kishin menduar kurrë. Shkatërrimi i veprave kulturore, një nga asetet më të mira të komunizmit u zhdukën deri edhe Kinostudion ku prodhoheshin filmat….
Atëherë, cila kohë është më e mirë? Në cilën kohë kemi jetuar më mirë? Asgjë nuk është e prerë. Secili e vlerëson sipas interesave te veta. Ish -trashgimtaret e të pasurve në kohën e mbretit, duanë mbretërinë, sepse u kujtohen sarajet e tyre. Por nuk thone kurrë se prindërit e tyre e përbuznin këtë popull, sa kur do përmëndnin fjalën “fshatar” i vinin përpara fjalën “me nder”.
Duke u nisur nga fenomenet , të cilat nuk ekzistonin në kohën e komunizmit si: droga, prostitucioni, kriminaliteti, rrembimi i femrave dhe fëmijëve , rrëmbimi i pronës apo vrasjet për t’i rrëmbyer pronën, dallimi i theksuar midis politikanëve dhe zyrtareve, degjenerimi në korrupsion i drejtësisë, ende shvillimi i luftës së klasave, bënë që 44% ,por ndoshta edhe më shumë, duan kohën e komunizmit. Kjo, më e cilësuar në fshat.
Ajo pjesë e shoqërisë, duke filluar nga politikan, qeveritarë, biznezmenë, të cilët pasurohen në kurriz të popullit, duanë demokracinë…
Përgjigja e pyetjes se në cilën periudhë historike kemi jetuar më mirë, nuk merr dot përgjigje të plotë. Secili e vlerëson sipas interesave të tij.