Vdekja e qenit
Sefedin Çela
Qeni i shtëpisë tonë, Buzoja, shprehte shpirtin e familjes. Kur kishte gëzim në shtëpi ai harbohej me të tjerët, sidomos me ne fëmijët, na linte t’i hipnim, t’i fusnim dorën në gojë, të mundeshim e të rrokulliseshim me të. Ai i njihte miqtë e familjes e nuk trembte asnjë, po sillej ndryshe me të panjohurit.
U lehte fort të liqve e kuiste miqësisht, sikur këndonte, me fëmijët. Vinte te dera e furrës e nuk ngjitej në qoshk, si bënin ato shushkat, pulat, të cilave babai u lëshonte stapin këmbëve, qoftë dhe sikur të bënin vezët me dy të verdha.
Thonë se kur vdiq im atë ai kuiste si për të qarë e nuk hëngri e piu një javë rresht. Kështu bëri edhe kur mbylli sytë plaka e madhe, Metulla.
Po në këtë botë të bësh mirë nuk do të thotë edhe se gjen mirë.
Pranë kasolles së Buzos, që atë dite ishte i lidhur, ndodheshin dy koshere bletësh, me dërrasa guri gri përsipër, të mëdha sa një sini. Një kec arrakat, që s’dihej si ishte shkëputur, ngjashëm si dy pika uji me të ëmën bravare, kishte kapur me të dy këmbët e para një lastar hardhie e po e hante. Një nga çupat e trembi. “Hyj, kec, ik, të çaftë ujku!”
Keci u shkëput me vrik; kërceu mbi pllakën e kosheres së bletëve, e përmbysi, çau ferrën e i bëri gjëmën qenit.
Bletët, të mbytura në mjaltë, derdheshin rrëke nga kosherja. Në këtë hatȧ që u kishte rënë në shtëpi ato dolën njëherësh si re e zezë dhe iu sulën qenit. Thuhet se bleta vdes pasi thumbon. Ato kishin vendosur të vdisnin të tëra. Mbi trupin e qenit u sulën njëherësh, ngjeshur pranë njëra-tjetrës e dukeshin si një mantel mbi shpatullat e tij. Bletët bëjnë mjaltë, me sa duket, pa u dashur të kenë dhe mend.
Qeni kuiste, angullinte, kafshonte majtas e djathtas miza, miza, miza pa fund, që po e helmonin e nuk ikte dot. Fati i keq e mbante të lidhur me zinxhir. Nuk mban mend njeri kush u ndodh në shtëpi atë ditë, po u desh të mbysnin e largonin bletët duke i hedhur qenit njërën pas tjetrës kusi me ujë të vakët.
Tre muaj Buzua lëngoi, i shtrirë në qoshk mbi një shtroje për njerëz, po nuk e mori kurrë veten. Qumështin, në një sahan aty pranë, as merrte mundimin ta shihte. Ia jepnin me lugë, si një foshnjeje; s’e gëlltiste dot e i derdhej buzëve.
Ne rrinim gardh rreth tij me zemër të ngrirë. I luteshim: çohu, çohu, mor zot. Çohu! Ai shtrëngonte këmbët e çohej me zor pak, fare pak, sa për të na bërë qejfin. Shtrihej përsëri. I rridhnin lot, naaa, çurg. Edhe ne qanim, secili për vete, me kokën mënjanë pa e parë njëri-tjetrin. Nuk e di, qeni qante se na shihte ne që qanim apo ne qanim se shihnim qenin të qante?…
Babai i shtëpisë mori mënjanë të birin, Cenon, e i tha: “Shpëtoje këtë shpirt që vuan! Të mos vuajmë të gjithë. Na u ligën fëmija!” Dhe Cenoja shkoi në kulë, si i ati, mori pushkën e një lopatë. E mori qenin në krahë. Ne ngrimë qiri në këmbë. Asnjë nuk lëvizi. Asnjë nuk tha: “Mos, mos!”.
U dëgjua një krismë e vetme. Një “uh” na doli prej shpirtit, pastaj u nisëm andej nga erdhi krisma. Hodhëm gurë e bëmë pirg mbi varr, te Varri i Qenit.
Del që vdekja qenka më e lehtë se mundimi. Më e lehtë për mushkën. Më e lehtë për qenin. Ndoshta, dhe për njeriun. Për njeriun thonë se vdekja pa mundim është kapak floriri.