Çeta e Plakë Skraparit, ndër shkëndiat e para të luftës partizane
Çeta e Plakë e Skraparit, e dyta pas asaj të Pezës, shënon një nga ngjarjet më të rëndësishme të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, pasi aty zë fill organizimi ushtarak i popullit në luftë dhe rezistenca merr formën e saj më të organizuar në Ushtrinë Nacionalçlirimtare. Është kjo arsyeja që ajo ka rëndësi dhe ka zënë një vend të merituar në historinë e Shqipërisë.
Çeta e Skraparit u formua në Kulmak të Tomorrit më 14 mars të vitit 1942. Në krye të saj u vu një figurë popullore, Mestan Ujaniku dhe komisar Gjin Marku.
Që nga krijimi në mars dhe gjithë prillin e vitit 1942 çeta veproi në zonën e Nahijes së Beratit, në Roskovec dhe pjesërisht në Mallakastër për të ndihmuar në krijimin e bazave të luftës për një rezistencë aktive. Aksionin e parë çeta e regjistron në qershor të vitit 1942 kundër një grupi karabinierësh në Shtyllë të Korçës.
Në korrik të vitit 1942 çeta operon në fshatrat e Kolonjës, në Butkë, Qafëzës, Kozel, Rehovë, Selenicë të Pishës, Qinam, Qesarakë dhe Lubonjë, ku takohet me Xhaferr Lubonjën. Por beteja që shënon fitoren më të bujshme dhe më të rëndësishme është çarmatosja e milicëve fashistë në Mëlovë më 30-31 gusht të vitit 1942.
Një tjetër fitore që pati rëndësi kombëtare, por edhe që bëri bujë në atë kohë, ishte çlirimi i Çorovodës më 5 shtator 1942.
Pas kësaj fitoreje “Zëri i Popullit” i atyre ditëve shkruan: “…ia mbërrin patrioti Mestan Ujaniku dhe shokët e tij trima dhe çeta partizane e udhëhequr prej zemërluanëve, Mestan e Gjin, filluan luftën e lavdishme, luftën e çlirimit të atdheut dhe fshatrat e Mallakastrës e të Skraparit dhe kodrat e malet buçitën.
Ka një korrespondencë të gjatë të administratës së atëhershme nga qendra në bazë që tregon bëmat e Mestan Ujanikut dhe çetës së tij, por edhe tmerrin që i kish kallur ai armikut.
Mbi bazën e kësaj çete u formuan çeta të tjera, të cilat më vonë u shkrinë në formacione të tjera partizane, Mestani emërohet komandant i Shtabit të Qarkut të Beratit, ku komisar i këtij shtabi ishte Kahreman Ylli, ndërsa partizanët e tjerë u shpërndanë nëpër formacionet e tjera partizane, si në Brigadën e 7 Sulmuese dhe në brigada të tjera.
25 luftëtarët e parë të ditës së krijimit
- Mestan Ujaniku – komandant
- Gjin Marku – komisar
- Xhemal Ujaniku
- Sabri Ujaniku
- Sulo Graded
- Haziz Dalipaj
- Merko Mahmutaj
- Asllan Kapinova
- Syrja Gremshi
- Orhan Frashëri
- Hajdar Krushova
- Muharrem Trebla
- Kamber Cerova
- Dake Kadiu
- Bajram Radeshi
- Xhevit Struga
- Bektash Melova
- Ramis Aranitasi (Hero i Popullit)
- Dhori Karagjozi
- Minella Bulka
- Qimio Petro
- Hysni Rusi
- Mazllëm Kalemi
- Muharrem Haxhiu
- Shkëlqim Zaloshnja