Duart e nënës time
Sefedin Çela
Nëna ime nuk rrinte dot një çast pa bërë asgjë. Kur nuk ke ç’të bësh, thoshte shpesh, tund derën, merr fshesën e tundu, përherë ka diçka për të pastruar. Dhe kur edhe fshesa përfundonte pas derës, ulej mbi divan dhe nxirrte lëmshin e shtizat. Po çlodhem ca thoshte. Lëmshi mblidhej e rrokullisej në qejf të vet, se nuk kishim mace të luante me të.
Ajo nuk dinte ku t’i mbante duart po të mos i kishte të zëna. Nuk shihte fare atë që bënte, prekte me mollëzat e gishtave nyjat ku kalonte kokat e shtizave e kapardisej për shtatë palë qejfe duke treguar histori të hershme. Punën me shtiza duart e saj e dinin përmendësh.
Çaste të tilla i kam para syve sikur ndodhin tani. Ishte një pasdreke, desha t’i bëj një foto, më dukej shend e verë e thashë ta kem të fiksuar kështu shend e verë. Ndodhej dhe ime motër aty, doli pas shpinës time e u çua majë këmbëve duke kërcitur gishtat: Ej, ja zogu, këtu!
Nëna ngriti kokën e pa; është çasti kur unë bëra shkrepjen.
Atëherë edhe shihte, edhe dëgjonte, edhe fliste, edhe ecte, i kishte të gjitha. Kështu dua të jem si jam, thoshte, në dasmë të Ronit e të Jonës, të këndoj e të heq valle, të shoh e të më shohin!
Nuk besonte. Ku ishte ai lart kur i mori burrin 33 vjeç dhe e la vetëm, me katër fëmijë të vegjël e me një plakë të përvëluar; nuk kishte sy të shihte një grua 27 vjeçe me shami të zezë?
Nuk mallkonte kurrë, as atë lart, nuk di pse, kishte një droje, droje e njeriut që i thotë vetes të shohë se ç’ka për të humbur. Mund të mos kesh shumë, po edhe mund të humbasësh dhe atë që ke.
Ajo thoshte se kishte shumë, ishte plot, me nipër e mbesa e nuse e dhëndurë, kishte sy në ballë t’i shihte këto, ndoshta ai lart qe shumë i zënë, bota ishte plot me halle e me gjëmë e ku të vinte dorën më parë?
Nuk e kisha parë kurrë të dilte me shami të zezë. Nuk mbante zi e nuk kishte pse të mbante zi. Lidhte flokët me shaminë e zezë, po kur dilte vinte mbi të një çember dëborë të bardhë. Me të shkonte në vizita e në dasma, as shamizezë, as flokëlëshuar. Një jetë të tërë kështu. Sa herë shikoj në rrugë moma tironse me çember borë të bardhë mbi krye, më duken si ajo e më vjen t’i përqafoj një nga një e të lë nam!
Një fqinjë në shkallë, me të cilën i hahej fjala e shkëmbenin kafen kishte rrëshqitur nga shtrati e kishte thyer kryqet. U dëshpërua shumë e tha se vetëm atë fat nuk do ta duronte, të mbetej uloke! Do t’i bënte derman vetes!
Ishte darkë vonë, isha pranë shtratit të saj sa “për natën e mirë” kur i thirra mendjes. Si do t’i bënte derman vetes? Ja, tha ajo, me këtë shtizë te kjo vrima këtu! Mori nga komoja pupat e radhës që po punonte e tregoi me shtizë prizën ngjitur kokës së krevatit. Unë i vura gishtin te tëmthi: Ej, plakushe, je mirë?
Ajo qeshi. “Një ditë bëri masë plitka e kafesë e u hodha përpjetë me gjithë xhezve. Ja kështu, nuk duroj t’i bëhem barrë vetes e as juve. Po mos kij merak, jam si flutur, shyqyr”!
Jeta ta jep shpullën fytyrës edhe kur s’e pret, të ndodh ajo që nuk ke dashur të të ndodhë: nëna vuri dorën bosh në anë të shtratit, rrëshqiti e theu kryqet. Tani as ajo nuk do të shkonte dot më te fqinja me xhezve në dorë. U bë për karrocë me rrota, nuk mbante dot ndërhyrje kirurgjikale. U pikëllua e u lig, i iku çehrja. Rrallë, po e kisha parë kështu kur ndodhte diçka e keqe: ia merrte një kënge të vjetër burrash të anëve tona: “’39 mos ardhç kurrë”! Nuk di nëse kjo këngë e ndihmonte a i qante hallin. I kujtonte ndoshta burrin, që për derte të tilla u tret e iku. Keq puna, vargu i dytë i këngës ishte “që na rrëzove flamurë”!
I mbylla birat e prizës me kunja të thyera shkrepësesh. Desha njëherë t’i fsheh shtizat, pastaj hoqa dorë, ishte si t’i luaje mendjen nga vendi. Ditën tjetër më tha: “E pashë ç’bëre, po kot që e bëre. Kam hequr dorë nga ajo që thashë. E çfarë nëse nuk kërcej në dasmën e fëmijëve të tu? Do të këndoj, ama!”.
Na erdhi çehrja të dyve, unë e vija në karrocë e ku s’e çoja, e fluturoja me shpejtësi dhomë më dhomë, në ballkon, në banjë e ku të donte, disa herë me radhë. Ajo mbahej fort pas mbështetëseve anësore të karrocës e qeshte a s’qeshte: “Na, more, na, pupupu, u marros plaka”!
I bëj disa herë në ditë ato lëvizje korridor, dhomë, ballkon e anasjelltas tani që jam në karantinë, më kujtohet e qeshura e “upupu”-ja e saj, shtizat e duart e saj e vetëm sa më mbushen sytë, po nuk qesh dot.
Nuk thuhet kot, kur të vjen diçka, për mirë a për keq, nuk vjen kurrë vetëm. Brenda pak muajve ajo humbi dëgjimin e shikimin. Kish kohë që më ankohej shpesh për ato që dëgjonte e shihte në TV. Zoti i madh bëka ndonjëherë shaka të çuditshme, e pa të udhës që nëna ime të mos shihte e të mos dëgjonte ligësitë e botës e “vuri dorë”, i mori sytë dhe veshët? Dhe thuaj pastaj se ai lart nuk ka sens humori, i thashë vetes me maraz.
Ajo ia doli edhe pa sy, edhe pa veshë, edhe pa këmbë.
Sa kthehesha nga puna, pa hyrë në dhomën e saj, dëgjoja përditë të thoshte “Erdhe, bir?” Kam vrarë shpesh mendjen, si e merrte vesh që erdha, kur ajo nuk dëgjonte as zërin e vet? Lëvizja e ajrit kur hapej dera e jashtme është një shpjegim, në rrethana të jashtëzakonshme disa shqisa te njeriu mprehen. Ajo prekte dorën, gishtat, jo vetëm dorën time, vetëm të ishte dorë e njohur për të e thoshte emrin.
Tani them se nëna ime kishte një dhunti të veçantë, ajo fliste, dëgjonte e madje ecte me zemër. Nuk them se nuk e bëjnë të gjitha nënat këtë, unë betohem se nëna ime po! Madje, edhe tregonte histori të rinisë së saj, sa zgjaste dorën e kuptonte se kishte dikë pranë. Edhe këndonte, nga ato që ndoshta do t’i kishte kënduar në dasmën e fëmijëve të mi. Nuk e dëgjova më e nuk më thanë se kish kënduar me vete atë këngën e vjetër të burrave “’39 mos ardhç kurrë”.
Unë vazhdoja ta fluturoja me karrocë nga korridori në dhomë, në ballkon e ku të donte e ajo vazhdonte të qeshte e të bënte pupupu, me zë përherë e më të dobët. Kërkonte ta çonim përgjysmë, të mbështetej te koka e krevatit e të riniste lojën me shtiza. Lëvizte buzët për të numëruar nyjat kur thurte. E shtrinte punën e fillonte të maste nuk di çfarë me pëllëmbë atë çka donte të bënte.
Vija e shikoja kur dremiste a e zinte gjumi. Ia hiqja shtizat nga duart ngadalë, të mos më zgjohej. E përgjoja disa minuta në këmbë si merrte frymë. I lexohej një buzëqeshje e lehtë në fytyrë, pastaj afronte duart te njëra-tjetra e fillonte të bënte punë edhe në gjumë. Nuk e di çfarë bënte, thurte me shtiza apo bënte hesapet e jetës? Vallë, si i dilnin?
Kështu e mbaj mend si iku, pasi u përcoll duke na prekur me dorë të gjithëve, me atë gaz të lehtë në buzë e me atë lëvizjen e pambaruar të duarve.
Nuk kam njohur njeri tjetër me këtë forcë jo për të duruar, por për ta gëzuar jetën. Nuk jam i sigurt a do të jem trim e do të sillem kështu me jetën time, në karantinë e pas saj, aq sa ka mbetur.
Unë di sekretin e jetës së saj për të guxuar. Më kishte thënë: kur vura shaminë e zezë që 27 vjeç mbajta mendjen brenda kokës. Po të iku mendja, të ikën gjithçka. Unë u kisha ju, më mjaftuat për të rrojtur e gëzuar gjatë!
Kur shkoj në shtrat mbrëmjeve të vona e shoh atë si lëviz duart kur fle, vë buzën në gaz si ajo, bëj paqe me veten e më zë gjumi.