In Memorian / Një grua dy pëllëmbë një mbi një, e tëra flori
Sefedin Çela
Një vit me parë, në harkun e disa minutave, celulari cingëriti me të gjitha marifetet e opsioneve, zile, sms, e-mail: Xhafka, Fiqo nga Amerika, Murati, Parangoni, përsëri nga Amerika Llazar Vero. Kish ndërruar jetë Qemoja, dypëllëmbëgruanjëmbinjë, çeçozemërfloriri.
Për vite e vite me radhë, ato që ne, bashkimxhinj, kolegë të një gazete, kishim nxirë në letër, ajo na i zbardhte, i shtypte me durim, çak-çuk, me makinën e shkrimit. Nxirrte sytë duke deshifruar lloj-lloj zhgarravinash tonat. Dikur, unë sikur bëja bukurshkrim, i rrumbullakosja gërmat me nge e për bukuri, po, shih korbi korbin e nxihu, e lëshova dorën, gërmat i bëja të vogla, në copa letrash, gati të palexueshme, më të këqija se një recetë mjeku.
Nga që e kisha shkrimin të imët rreshtat me shkrim dore më dukeshin të gjatë, si përrenj të thatë që nuk dihet ku derdhen, kështu letrën format e ndaja më dysh, e shkruaja në të dy anët ngjeshur e ngjeshur për faqe të zezë, i mblidhja fletët rulon, futesha si hije në daktilografi, nxirrja rulonin nga xhepi, afrohesha te tavolina dhe gati me pëshpërimë i thosha Qemos te veshi: Të keqen vëllai, nuk kam kohë ta diktoj, më nxirr nga halli e shtype këtë flamë deri në dhjetë. Është për numrin e nesërm..”.
Ajo ngrinte kokën, me demek si e ke hallin? “Më pret poshtë Vasilika”, i thosha unë. Do të të vërtis si fugë?. Hiqmu, shejtan, thoshte ajo, ma puth Vasilikën!
Unë zhdukesha duke zbritur shkallët dy nga dy e duke recituar për ibret keq: “Te rrapi në Mashkullorë, foli Çeçoja me gojë”…
Gjithë jetën njeriu përpiqet të mos mbetet fillikat. E kisha humbur Vasilikën. Fëmijët kishin ardhur, kishin qarë, më kishin shtrënguar fort e fort e ishin kthyer në foletë e tyre. Miq e shokë hynin e dilnin, por orë të tëra e gjeja veten gojëkyçur. Ktheja kokën nga dera. Kishte ikur pa thënë natën e mirë, as ditën e mirë. Mbylli sytë në mbrëmje e në mëngjes nuk i hapi më. Iku pa lamtumirë. Mund të hynte në derë e të thoshte ja ku jam, mirëdita shtëpia ime!
Ja, pra, për një kohë u ligështova keq, mora kot! I thosha vetes si arrin ta durosh veten…
Një mëngjes krisi telefoni, kohë kur thirrjet më dukeshin si krisma. U hodha përpjetë. “Jam Çeço Qemo, tha zëri tej telefonit, desha të vij motra, o vëlla, edhe se me vonese”. Zëri i u ndërpre. E di pse iu ndërpre zëri, edhe pse nuk e pashë. Telefonin e mori Bujari, i biri. “Ku mund të ulemi diku aty, tha ai, se kjo nuk i ngjit dot shkallët”!
Dola e prita sa erdhi makina, mezi doli prej andej, e veshur me të zeza, se ato rroba nuk i u ndanë tërë jetën, më hodhi duart në qafë motra ime e unë nuk i thashë dot “të të vërtis si fugë”?, ajo më bëri qull jakën e këmishës, pastaj lotët i ranë edhe mbi filxhanin e kafesë, aty, te Buda, kafeja në oborrin e shtëpisë së profesorit. “Ma ruaj Vasilikën, më kishte thënë, ma ruaj edhe nga syri i keq. Kam frikë edhe vetë, se jam e djegur…Dëgjo motrën, vëri fshehtas ndonjë thelb hudhre, ose ndonjë bythëkrome (njëlloj trëndafili i egër, frutat e të cilit zjeheshin edhe për çaj)”. Qeshte ajo, qeshja dhe unë. Ha ha, kjo kromja e prish syrin e keq sa t’i dëgjosh emrin!
Ajo kish një rreth nga ne të redaksisë, vajza e djem e gra e pleq si Irfani (ky Irfani nuk ishte as 45 vjeç, po na dukej plak, edhe pse prej merakut kthehej nga shtëpia për të parë mos kishte lënë cigaren ndezur në zyrë), ky rreth quhej “grupi i çeçove”, asnjëherë nuk e mora vesh pse quhej kështu e asnjëherë nuk pyeta.
Kur u bëra me djalë e gruaja gjithë muajt e verës shkoi në vendlindje, në Nivan, që biri ynë të zgjohej nga zërat e gjelave, që nga Perivoli, nuk di pse dhe Llazar Veroja kish mbetur si unë “beqar”, hanim te restorant “Donika”, e nuk na vihej në shtëpi.
Kjo Çeçoja një ditë na thotë: hajdeni te unë për drekë, kam bërë një byrek të mirë! “Po një byrek të tërë e rrafshojmë vetëm unë e Llazi”, thashë unë. “Atëhere shpejt e shpejt piqet i dyti”, tha ajo. “Ehe, edhe dy byrekë ne i rrafshojmë”, tha Llazi. “Ejani, vëllezër ujqër, mama Dhija nuk trembet, veç se të zotit të shtëpisë, Nazmiut, do t’i duhet të verë pak rregull”! “Bobo, me shkop”?, tha Llazi. “Jo, do t’u vërë një gote rakie përpara e ju do të ndiheni si burra”. “Mos e vrit mendjen, tha Llazi, ne përtypim dhe gurë. “Sajo ndonjë gjë me ç‘të dalë përpara, ca çpikje që nëna ime thosh se quheshin “ha dhe hesht”, thashë unë. U bën motra ju “ha dhe hesht”! “Mos na zë jot bij, Vali, me fshesë”? Ajo çamarroke sheh çfarë bën vëllai, Bujari”…
Kështu kish ndodhur që ne, sidomos unë e Llazi, i njihnim gjithë njerëzit e familjes e ndiheshim si pjesë e familjes.
Një vit kishte mjaftuar që ajo të më begeniste e të më fuste në rrethin e çeçove. Viti 1974. Isha në Përmet, për 24 Maj, përvjetor i plotë i Kongresit. Festa kishte mbaruar, edhe reportazhin e kisha mbaruar. I futur në një kabinë të postës, qull nga djersët, po prisja lidhjen me redaksinë. Doli Qemoja. “Jam Nidefes Aleç, thashë unë, më dëgjon”? Nga ana tjetër një mërmërimë, po ky? “Nga flet, ku je”? “Jam në Temrëp”. “E paske me nge, tha ajo, nuk po të kuptoj”. “Ktheji emrat mbrapsht, i thashë unë, po flas me kod, për të prishur syrin e keq, bythëkrome”… Nga që kishim shoqëri të mirë na merrte malli të flisnim si fëmijë, i kthenim fjalët mbrapsht.
Kaq u desh, kur u ktheva e gjeta veten në grupin e çeçove.
Çeçon, grupin e çeçove e gazetën nuk i harrova ndonjëherë, edhe kur u desh të jem për disa vjet në Ministrinë e Kulturës. Një mesditë dëgjoj zërin e saj në telefon. “Çeço, tha ajo, desha të të takoj”. “Kur të duash e ku të duash”, i thashë unë. “Po vij në shtëpi, tha ajo, ka kohë që nuk kam parë Vasilikën e fëmijët e më ka marrë malli. Po ta dish se kam dhe një hall”.
Nja dy ditë më vonë erdhi bashkë me një vajzë. Vasilika e përqafoi, fëmijët iu ulën në prehër. “Qënke bërë me vajzë tjetër, thashë unë. Më dukej se e kisha parë diku…“Po me vajzënuse, është nusja e Bujarit, Marjana”.
Marjana Leka ishte një nga zërat e rinj më të talentuar në Opera. Do të shkonte për një turne jashtë shtetit një grup me program miks, këngë e valle popullore, po edhe pjesë klasike. A ishte ende në listë emri i Marjanës? Për të ishte një ngjarje e madhe, nuk kish kënduar ndonjëherë jashtë shtetit. “Kot je bërë merak e ke ardhur, i thashë unë, kjo vajzë është nga më të talentuarat, nuk e kanë vënë me mik”…:Po çudirat pse janë”?, tha ajo. Çudirat ndodhin.
Nuk ndodhi asnjë çudi e Marjana shkoi në turne. Tani ajo është një këngëtare soliste e shquar e Operas, ka realizuar role të mëdha. Po çeço Qemos i dukej se i kisha bërë një nder. Të kam nderuar e të nderoj, moj çeço, po “nder” nuk të kam bërë, ti je nderi vetë”!
Parangoni, Llazari tjetër e një nga çeçot më të rinj, më telefonoi dy ditë më parë e më tha se më 13 maj çeço Qemoja ka përvjetorin e parë të ndarjes prej nesh e se Bujari i kish kërkuar t’i ndodheshim pranë. “Mirë, i thashë unë, po a mund të më dërgojë një a dy fotografi, se me vjen t’i them vetes e asaj dy fjalë. Dhe Bujari, si bujar e bir që është, më dërgoi këto dy foto: të dyja krahas, plus makinën e shkrimit, bëjnë Qemon që njoh unë.
Më dridhet shpirti për këtë dypëllëmbëgruanjëmbinjë, e gjitha prej ari. Më vjen keq që formatin e letrës e ndaja më dysh , që i mbushja dinga nga të dyja anët, që e kisha shkrimin të imët si këmbë zogjsh, që i vura vetes syze qorri e bëra dhe Qemon me syze qorri! Çfarë dreq çeçoje paskam qenë, si nuk më vuri drunë e nuk më përzuri? Se të ishe te çeçot e Qemos, pa ma thënë njeri, tani e di se duhej të ishe si ajo, njeri i mirë!
Faleminderit, Qamile Dervishi, që më besove e më fute në rrethin e njerëzve të tu! Ti dypëllëmbënjerinjëmbinjë je nga ato gra që bëjnë hije të madhe, që lënë emër të madh, që nuk harrohen kurrë!
Si t’u them Nazmiut, tët vëllai, Isuf Kalos, doktorit; Valivajzës, që vjen nga përtejdetit, si t’i them Bujarit, si t’i them nusevajzës, Marjanës? Gëzimi bëhet dhe vetëm, do t’u them, dhimbja ndahet. Çeçot e ndanin dhimbjen mes vetes, Qemoja fashoi dhimbjen time e me bëri këmishën qull.
Ja, u solla këto fjalë për të, si të flisja me veten. Kujtimet e mira bëjnë këmbë e ecin e gjithëkush i ndjen. Si njerëzit e mirë, nuk harrohen kurrë!