Si sot, plot 12 vjet më parë, duken shumë: Nëse ke plagë, shërohen; nëse jo, të marrin me vete! Edhe kur shërohen, lënë vraga që dhembin!
Xixëllonja thonë se nuk do të ketë më, Gurra me sylynjarë nuk është tharë, gjelat përtacë ende këndojnë në Perivol
Kënga e kurbetit si në folklor është brenda shtëpisë time me balada të reja: djalë e vajzë, nip e mbesë, dete e male kaptuar
Sefedin Çela
E mbaj mend si sot, si në këto foto, 55 vjet më parë, në 1 Mars, nga godina 18 e vajzave në Qytetin Studenti dola me të për dore për herë të parë.
Postimin më poshtë duket sikur e kam shkruar sot.
Do të desha të kishim më shumë kohë.
GJELAT NUK KANË ZEMËR PËR GJËMË
I koracuar me mall, me bedenat e shpirtit ringritur, i ngujuar brenda vetes si në një kështjellë, për të dymbëdhjetin vit me radhë, me një tufë lulesh në duar afrohesh ngadalë te Ajo kur dikur, në ditë me diell e me jetë, do të vrapoje për të mbrritur.
I vë lulet mbi mermer. Me një zë prej guri, me gjasme, thuaj ‘’Janë për Ty, Grua e Dheut!”.
Edhe ajo, me gjasme, ngre sytë nga fotoja dhe thotë: “Sa të bukura! Të sapoçelura, i ke gjetur për mua tani në dimër, Burrë i Dheut!’’
Mbytesh në dhimbjen tënde, hedh një sy përreth e kudo që të bjerë vështrimi mund të zbulosh dhimbje më të mëdha se jotja.
Më e pamundur se të rrish është të ikësh. Si në një hall të madh, nuk di çfarë të bësh.
Mendon se gjithnjë ke ditur se ç’të bësh e në këtë çast nuk di, ndihesh pezull. “Shko e ngjite jetën tënde, hallkë pas hallke, – thuaj me vete. – Gjëja më e mirë për të mos harruar”.
Këto vite kam hasur shumë si vetja, vejanë. Ka diçka të ngjajshme në veshtrim, nuk e kisha vënë re kurrë më parë. Nuk është trishtim e aq, është përhumbje. Vjen nga coptimi i zemrës e nga vetmia. Nga dëshpërimi njeriu edhe ia mbath, qoftë dhe me mendje. Ndoshta për ngushëllim, ndoshta të gjejë një përgjigje gjetkë. Kur nuk i gjen të dyja , i bie shkurt, ulet e merr fryme, “nuk ia dola”, thotë, si të kërkojë ndjesë.
Vetmia është më e keqe se frika.
Mund të vështrosh në të kaluarën, po jo aq sa ajo të të terheqë pas. Më mirë të shohësh nga e ardhmja, vetëm atë mund të kontrollosh. Dyzetë vjet jetë bashkë janë të mbushura me aq bukuri sa zbusin dhe gurin jo vetëm dhimbjen. Jeta, në tërë format e shfaqjes së saj, të troket disa herë në derë, po nëse nuk e dëgjon, i lodhen gishtat e shkon e troket në një derë tjetër…
Nga muaji gusht 1971 isha me uniforme ushtari në Shkodër, në zborin pesë mujor pas përfundimit të universitetit. Në shtator, me një thirrje telefonike në dorë, e gjeta veten në një kabinë. Nga kabina telefonike në rrugën e Elbasanit në Tiranë, që i thoshin “e studentëve” erdhi zëri i saj:
– Alo, më dëgjon? Nesër do të jem aty! Kam blerë sandale me taka të larta.Do të jem më e gjatë kur të vij. Dhe nuk do të ngrihem në majë të gishtave të të përqafoj, mirë?
Mua më mbeti kapelja nëpër gishta, e rrotulloja, e merrja midis dy duarve, sikur gjithë malli ishte aty, deri sa treni të vinte nga Tirana.
Edhe kur blinte sandale ia gjente anën të të gëzonte, pa u ngritur në majë të gishtave. Kishte një zemër të magjishme, përvëluese e me shtresa si qepa, të bënte të qaje.
“Kur hesht më duket sikur nuk je, i thosha, më merr malli edhe duke të patur pranë.Vetëm fol, qesh. Dua veten kur jam me ty, gjej më shumë mirësi në shpirt”.
Thonë se përditshmëria, me ditë gri, edhe me shi, edhe me ngricë, e vret martesën. Femijët me shyta, dalja e dhëmbëve vjen me bark e temperaturë, djali kaliqafë për ta çuar e marrë nga kopështi e çanta dëng me fletore hartimi t’a keput dorën.
Në të vërtetë, përditshmëria është provë që zgjat 40 vjetët e dashurisë. Ndodh si me gurët e xhevahirit, shkelqejnë mbi një kadife të zymtë . Vetëm dy ditë me diell t’a bejnë muajin të bukur.
Në pranverë 1973, duke ndërruar disa mjete transporti, më në fund korriera e Zagories mori kthesën në Poliçan e po ngjitej drejt Sheperit e Nivanit.
Pranvera sa kish trokitur. Bajamet e qershitë qenë mbushur me gonxhe në shperthim, gati në lule, po më tepër ishin harbuar zogjtë, të vegjël sa një gishtëz nuk pushonin, si të ishin të dehur nuk di me cfarë dehen zogjtë. Ujërat gurgullonin nëpër përrenj e te Gurra me sylynjare, shkolla gumëzhinte nga zërat e nxënësve.
Aty ishte Ajo, me kepucë të sheshta, pa taka. I ngjita shkallët me një frymë. Them se isha zbuluar nga dhjetëra sy, që lehtësisht shohin nga brenda jashtë përmes xhamit, se ajo me doli përpara.
Thashë se ndërrova tre mjete, se në korrieren me stola druri m’u desh të dëgjoj vargje pa fund nga ai që prezantoi veten me zë bubullime: “Unë jam K.Th. Spiri, ndër poetët më i miri!”, se bajamet e qershitë kishin çelur?
Jo, Ajo paskej qënë aty, sa hap e mbyll sytë, prej vërteti si në ëndërr.
E kapa për mesi e u solla e u solla me të përreth si fugë e ajo nuk tha “mos, se po na shohin nxënësit”, që kishin shtypur hundët pas xhamave, as unë nuk thashë “punë e madhe se shohin”, sillesha me të si fugë e nuk kisha për ta lëshuar gjithë jetën.
Ja ku po them, nuk kish perditshmëri gri. Një çast ishte, po i vërtetë, unë e kam jetuar, me të në krahë mbaj mend se i thashë “di te më thuash ç’është ky vend me kroje e lisa e çaj mali e zogj e me ty, a di të më tregosh si është bërë e tëra bashkë kjo bukuri këtu prapa Dhëmbelit?”.
Ajo nuk pati kohë e nuk gjeti fjalë të më kthente përgjigje. As unë nuk doja përgjigje, vetëm se thashë ato që shpirti deshi të them.
Nuk ishte vetëm pranverë e atij viti, ishte edhe prag festivali. Ajo ish kthyer në fshatin e saj e diplomuar, mbi të gjitha me një emër poeteje, që fliste ndryshe, “konkurronte” njw kalë të vjetër e të njohur të vargut, K.Th.Spirin, e u kujtonte Çajupin.
Në shkollën e mesme të sapohapur kishte një grup vajzash me zë bilbili, djem që shkruanin bukur. Ajo ndjeu se pritej prej saj , duhej të ligjëronte me fjalë, si ligjëronin ata që kishin një dert e si ligjëronin ata që kishin një gas.
Me zë do te ligjëronin zëbilbilat, herë me të qarë e herë me të qeshur, se edhe bilbilat nuk kanë përherë festë, qeshin e qajnë, thonë.
“Kam shkruar një këngë për kurbetin, – më tha e përskuqur nga përkushtimi për Festivalin e se ç’mund të bënte Zagoria në të.
– E di se vjehrri i sime motre, Ritës, kur u kthye nga kurbeti e pa për herë të parë të birin me nuse?”.
“Mos edhe me nip?”, – thashë unë që dhimbjen e kurbetit e mendoja të paktën 100 vjet të vjetër.
” Nuk jam e sigurtë, – tha ajo, po më duket se kur erdhi ai, Taku duhej të kish lindur”!
Ajo nuk bënte historinë e emigracionit, dikur një plagë për krahinën (si është sot për tërë Shqipërinë), as distancohej emocionalisht, ajo e përjetonte dhimbjen a gëzimin, duke e identifikuar atë deri me veten.
Kështu lindën kater këngë,”Mora rrugët e kurbetit”. ‘’O çoban, o djalë i nënës”, ”Ç’ia thoshte bilbili” dhe “Hënë e netëve të vona”.
Polifonia e krahinës time është ndryshe, po dhimbjen e gëzimin, frymën, zemrën e kanë njësh, të paktën si e kemi ne të dy.
”Do të desha që këngën e kurbetit ta këndonte Tefta e Dudajve, – tha ajo, – ka një zë drithërues! Po dhe grupi i vajzave të shkollës me Margarita Kllapin, është shumë i mirë”…
Kënga e kurbetit u këndua nga Tefta Dudaj dhe mori Çmimin e Festivalit.
Këto kohë kam dy miq më shumë. Petro Mejdin, ish nxënësin – poet të shkollës së Nivanit, dhe Kudret Saliajn, ish-skënderbegas, “shkolla me komandant” ku ajo punoi 15 vjet rrjesht.
Petro ka mbledhur çdo varg e poezi të saj të botuara në revista, gazeta e periodikë , të shpërndara në vite, ka bërë komente e shënime, që më kanë emocionuar, i ka postuar ne fb.
Kudreti, me përkushtim, durim e fantazi, ka mbledhur e regjistruar audio e video të këngëve, foto, i ka selektuar, formuluar e miksuar ato.
Këta dy miq shprehin mirënjohjen e tyre për atë që e njohin si edukatore e si një shpirt të butë njerëzor. I ndjej afër.
Ajo fliste e fliste me emocion për nxënësit e nxënëset e saj, si nuk i ndahej shpirti nga Nivani, nga Gurra me sylynjare, nga Perivoli, kopshti poshtë shtëpisë me pemë, me domate zemërkau, me furriqe të sajuara ku pulat bënin vezë, me gjela që çdo mëngjes, që nga fëmijeria, të kujtonin të çoheshe për në shkollë, që këndonin edhe në mesdite, po jo në mbrëmje, se ata gjela nuk kishin zemër për gjëmë.
Zogj te pagjumë ia gjeje ulur në vargjet e saj e në duart e hapura duke shpërndarë thërrime nga shpirti.
Fëmijerinë e kishte lidhur aq shumë me këta gjela, që i kujtonte e ia kujtoja sa herë flitej për fshatin, sa isha gati të thoja se ata madje bënin dhe vezë, atje në Perivol.
Mbrëmjeve mund të magjepseshe nga xixëllonjat, aty për të që nga fëmijeria, duke vrapuar përmes pemëve, që shushurinin, të lyera me pakëz hënë, hënë e netëve të vona, që mëngjeseve shkëmbenin drite, të lyera me pakez diell…
Fatit nuk i ikën dot.Ta zëmë je turbull, kotfare dhe ke nevojë për një sup, sa të pushosh pak. Dhe kupton një ditë se ky është fati, e thua “po të kem vërtet fat, nuk dua ta humbas kurrë këtë sup”.
Kemi shumë pak kohë për të thënë gjërat që mendojmë, pak kohë për të thënë gjërat që duam, pak kohë për të dashur. Pengu i vetëm është nëse ke thënë a ke bere ç’ke ndjerë , thjesht për siguri.
Ja pse jemi njerëz.
Se gjërat që duam, njerëzit që duam, një ditë mund të mos jenë më, e, megjithë, në këto pusi e pasiguri ne vazhdojmë jetën.
Do të doja më shumë kohë se sa kemi patur!