Ylli Polovina: “Homo balcanicus” (“Njeriu ballkanikas” ose, thjesht, ballkanasi)

Ylli Polovina: “Homo balcanicus” (“Njeriu ballkanikas” ose, thjesht, ballkanasi)

“Ballkanasit duhet t’i njoshësh para se të bësh me ta”… 

 

 

Sugjerim i një diplomati karriere për kolegët e tij vendas dhe të huaj që merren me çështjet e gadishullit tonë

 

 

Kam në dorë në dorëshkrim, “Ambasdor në Ballkan”, të diplomatit, studiuesit, publicistit dhe shkrimtarit të njohur, Ylli Polovina, kuptohet, në rolin e redaktorit, por edhe të një miku letrash, që, para se të botojë diçka, aq më tepër një libër, e konsulton atë me kolegët më të afërt, qoftë edhe “për t’i hedhur një sy”.

 

Libri, që do të hidhet për botim së afërmi, është  vazhdim i kolanës së librave të tij të fushës së   diplamacisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare.

 

Është shpejt të them, pasi lexuesi do ta lexojë vetë, por personalisht më ka pëlqyer për analizën e thellë të fakteve dhe ngjarjeve të rajonit të Ballkanit, ku janë përcaktur fatet historike të vendit tonë, si pjesë e këtij rajoni.

 

Më posht po jap një fragment nga libri:

(Z. Hoxha)

 

 

“Homo balcanicus”

Ballkani para se të jetë gadishull, gjeografi, identitet gjeopolitik është strehë e vendbanuesit të saj.

 

Doemos që ky është karakteristik, është një tip që mund të quhet “Homo Balcanicus”.

 

Siujdhesda jonë fillimisht u ndikua nga kultura greke.

 

Ka qenë një kulmim i lartë fakti qё këtë periudhë Aleksandri i Maqedonisë ia doli tё realizonte një siujdhesë tё bashkuar nё vetëm njё dorë pushteti.

 

Ndikimi i dytё i fuqishёm mbi gadishull qe pёrfshirja e tij sërish në një dorë të fortë pushteti: nё Perandorinë Romake.

 

Ndryshimi i tretё i fortë ndodhi pёr arsye tё ardhjes në siujdhesë tё dyndjeve sllave. Ata shkaktuan njё ndryshim tё thellё, mbase më të madhin e deri atëhershëm.

 

Pas një kohe qëndrimi të vetëpërmbajtur, më vonë pёrzunё me forcё banorёt vendas duke i dyndur nё male.

 

Kështu formuan territore tё tyre duke bёrё atë që as grekfolësit e Aleksandrit dhe as latinët e Romës nuk guxuan dot ta realizonin: shndёrrimin etnik.

 

Perandoria Bizantine e pranoi këtë ndryshim, madje i hapi rrugë.

 

Ardhja e turqve Osmanё solli edhe ndryshimin e thellë tjetër. Ata vepronin ngadalë, por pa u tërhequr.

 

Osmanët dhe perandoria e tyre mund të quhet edhe forca e butë.

 

Shumë e gjerë ajo që ata lanë trashëgimi në gadishull, në zakone dhe fjalor, në mendësi dhe këndvështrimin e botës.

Pa harruar se i vunë siujdhesës edhe vetë emrin.

 

Edith Durhami do të shprehej se “Ballkani ёshtё vendi i “Perandorive tё njё njeriu”, perandori qё rrojnё sa ёshtё gjallё njeriu nё krye tё tyre”.

 

Në një bisedë me një banor vendas të siujdhesës Durham spikat këto fjalë të tij: “Njeriu i gadishullit ose duhet tё dashurojё ose tё urrejё”.

 

Po ashtu: “Sepse i tillё ёshtё njeriu ballkanas, qoftё grek, serb, bullgar apo shqiptar, i krishterё apo mysliman”.

 

Në thelb ky është nocioni themelor i termit “Homo Balcanikus”.

 

Ky ballkanas flet trembëdhjetë gjuhë. Dymbëdhjetë janë gjuhë kombesh, tjetra është e romëve.

 

Mezi merren vesh me njeri-tjetrin.

 

Ose marrëveshjen e kanë gjënë më të vështirë në botë. Ose atje ku merren vesh janë të mrekullueshëm.

 

Pjesëtarë kombesh të vegjël dhe shtetesh akoma më të vegjël.

 

Megjithatë që fëmijë u kanë fryrë në vesh e kanë parë në ëndërr se janë qytetarë shtetesh të mëdhenj.

 

Romania Grandul, Vjelika Serbija, Megalaideja, Shqipëria e Madhe, Bullgaria Vjeliçnaja, Vjelika Kroacija.

 

Të gjithë kanë grykësi të sundojnë, komandojnë apo prijnë parcelën e ngushtë të siujdhesës.

 

Shajnë, këndojnë, dehen, vullnethekurt, trima kokërrisur, plot intuitë, dredharakë, të pathyeshëm, gjaknxehtë, poetë të çuditshëm, kineastë befasuesë, shkrimtarë që të rrënqethin, valltarë gjysmën e jetës së tyre.

 

Edhe të pafat.

 

Një politolog ka shkruar: “Jeta e tyre nuk ka njohur kurrë paqe. Ata mund të thonë se prej mijra vjetësh kanë jetuar me armiq jashtë dhe tiranë brenda”.

 

Të prapambetur.

Por nuk e pranojnë.

 

Asnjëherë nuk janë të mbetur prapa nga vetja.

 

Do të mblidhen në kuvende të mëdhenj e do të shkruajnë male me libra se në këtë gjendje i kanë lënë të tjerët.

 

Përshembëll pushtimi i gjatë turk.

 

Apo ai austrohungarez.

 

Nuk dëshiron kush të forcohet bashkë me tjetrin.

 

“Forcohet” duke e rrënuar.

 

Dobësuar.

 

Shkatërruar.